دفاع مقدس، فرهنگ مقاومت و عمق راهبردی جمهوری اسلامی
جنگ تمام عیاری که نظام سلطه به وسیلۀ رژیم بعثی علیه نظام جمهوری اسلامی ایران آغاز کرد اهداف گستردهای را دنبال میکرد که رویای سقوط جمهوری اسلامی در رأس آن اهداف قرار داشت، اما ملت ایران با مقاومت مؤمنانه و تمرکز بر ظرفیتها و قابلیتهای دینی - میهنی خود نه تنها دشمنان خود را با شکست مواجه کرد، بلکه دستاوردهای بی نظیری را در قالب فرهنگ جهادی، ایثار و مقاومت به یادگار گذاشت.
حقیقت این است که:
- ظرفیت و توانمندیهای مادی و معنوی ملت ایران با قدرت بالای بسیج گری امام خمینی (ره) سرنوشت جنگ را به نفع ایران اسلامی تغییر داد.
- با شکلگیری فرهنگ مقاومت، ایثار و بسیجی ذخیرهای تمام نشدنی برای ملت ایران و امت اسلامی در عرصه دفاع از ارزشها ومقابله با تهدیدات شکل گرفت.
- دفاع مقدس ملت ایران در مقابل جبهۀ استکبار به عنوان الگویی برای دیگر ملتها از جمله ملت لبنان و فلسطین نوید بخش آیندهای درخشان برای امت اسلامی شد.
- پیروزیهای شگفت انگیز ملت ایران در دفاع مقدس باعث شد آنچه را که آمریکاییها و دشمنان ملت ایران از آن میترسیدند (انتقال آموزههای اسلام ناب و انقلاب اسلامی به دیگر جوامع) تحقق یابد.
امام خمینی (ره) در جایگاه رهبری امت اسلامی و فرماندهی کل قوا در دوران دفاع مقدس به دلیل برخورداری از شخصیت جامع الابعاد مدیریتی و اخلاقی به عنوان مقتدا و الگو برای رزمندگان جلوهگر شدند، برخی از این ویژگیها عبارتند از:
- شجاعت که باعث تقویت ایمان، انگیزه و روحیه میشود.
- آرامش و طمأنینه که نتیجه ایمان است و به عنوان مانع و سپر در مقابل حوادث عمل کرده و مقاومت را تقویت میکند.
- تواضع و فروتنی که سربلندی - عزت و ایجاد محبت را به دنبال دارد.
- خضوع و خشوع که زمینهساز محبت، عشق و اطاعت پذیری میشود.
- محبت و صمیمیت، دوستی با دوستان خدا و دشمنی با دشمنان خدا که زمینهای برای جانفشانی میشود.
- قاطعیت، تسلیم ناپذیری، روشنبینی، دستورات صریح و کارساز که اساس و محور موفقیتها است.
- استقامت و صلابت، مقاومت در مقابل سختیها که باعث تضمین پیروزی، جلب حمایت الهی و امدادهای غیبی میشود.
- دشمن شناسی جامع الابعاد که مبنای تعیین کنندهای برای مواضع و اقدامات قلمداد میشود.
- اتکا به قدرت الهی، ایجاد روحیه صبر و مقاومت، انگیزۀ قوی که در مجموع زمینههای پیروزی را فراهم میکند، اطاعت عاشقانه رزمندگان از امام (ره) عامل اساسی برای شکل گیری دیگر عوامل چون صبر و استقامت و شهادت طلبی و … بود.
در واقع میتوان گفت که دفاع مقدس، صحنۀ بروز افتخارات، عزت و اقتدار جمهوری اسلامی ایران در سطح منطقهای و بینالمللی است که جمهوری اسلامی ایران، همچون نگینی تابناک تا همیشه، در تاریخ حماسه و ایثار و پایداری آزادگان جهان خواهد درخشید. پایداری ملت بصیر و انقلابی ایران اسلامی که برخاسته از روح ایمان و وحدت بود، در سایۀ هدایتهای حکیمانه و مدبرانۀ رهبر کبیر انقلاب اسلامی، حضرت امام خمینی (ره) سبب احیای مکتب سازنده و نهضت بیداری اسلامی در جهان شد. در واقع دفاع مقدس در زمینههای مختلف سیاسی، نظامی، اجتماعی، فرهنگی و … توانست معادلات جهانی را بر هم زند.
گرچه این فرهنگ به منزلۀ گنجینهای ارزشمند همواره میتواند برای ملت ایران و دیگر جوامع اسلامی نیرو زا و قدرت آفرین باشد، اما این مهم در گرو شناخت ابعاد و مؤلفههای فرهنگ متعالی مقاومت و ایثار است که میتوان به مؤلفههای زیر در این راستا اشاره کرد:
- تقویت اعتماد به نفس و خودباوری؛
- رشد باورهای دینی؛
- شکوفایی استعدادها و بروز خلاقیتها؛
- رشد فضائل اخلاقی و معنوی؛
- افزایش انسجام اجتماعی و تحکیم وحدت ملی؛
- تثبیت اقتدار جمهوری اسلامی ایران؛
- تضمین استقلال کشور و بازدارندگی دشمنان به تعرض به ایران اسلامی؛
- ایجاد الگوی مبارزه با قدرتهای بزرگ؛
- بر باد دادن رویاهای رژیم صهیونیستی نسبت به اندیشه از نیل تا فرات؛
- کمک به بیداری اسلامی؛
دفاع مقدس سبب افزایش اتحاد هرچه بیشتر گروههای مختلف اجتماعی کشور شد، به گونهای که همۀ مذاهب و اقوام در دفاع مقدس خود را مکلف به حضور در صفِ واحد برای حفظ کشور اسلامی میدانستند.
دفاع مقدس ۸ سالۀ ملت ایران دست آوردهای ارزشمند و ماندگاری را برای ملت ایران، جوامع اسلامی و فراتر از آن برای بشریت آفرید که در یک نگاه کلی میتوان این دست آوردها را در مجموعهای تحت عنوان فرهنگ مقاومت اسلامی - مردمی مورد واکاوی قرار داد. فرهنگ مقاومت و ایثار ناشی از دفاع مقدس به دلیل برخورداری از خمیرمایۀ باورهای دینی توانست فراتر از مرزهای جغرافیایی نقش آفرینی کند، به گونهای که شکل گیری و گسترش جبهۀ مقاومت اسلامی در منطقه را میتوان از محوری ترین آثار و برکات دفاع مقدس ملت ایران دانست. فرهنگ جهادی و ایثار حاکم بر دفاع مقدس حاوی ویژگیها و شاخصهای مختلف ارزشی است که دین مداری، تکلیف گرایی، مردم گرایی، نهادینه سازیِ اخلاق و ارزشهای دینی، خلاقیت، نوآوری و ابتکار، خودباوری، انعطاف پذیری و پویایی از جملۀ این شاخصها است.
- در فرهنگ جهادی صفت دینی بر سایر وجوه برتری دارد،
- فرهنگ جهادی ویژگی عامگرایی و مردمی دارد،
- فرهنگ جهادی با اینکه جنبۀ آرمانی دارد، تمایل به واقعیتگرایی و عینیتگرایی دارد،
- ترکیب عناصر مادی و معنوی فرهنگ نیز صفت دیگر فرهنگ جهادی است،
- ابتکار، خلاقیت، نوآوری، تحول پذیری و تعالیخواهی از ویژگیهای دیگر فرهنگ جهادی است،
از برکات و دست آوردهای دفاع مقدس ارایه الگوی مبارزه و مقاومت برای مسلمانان و مستضعفان جهان بود که نماد آن را میتوان در جبهۀ مقاومت اسلامی؛ حزب الله لبنان، مقاوت فلسطین و… مشاهده کرد.
جمهوری اسلامی با دفاع مقتدرانه خود در طول دفاع مقدس ۸ ساله توانست اثبات کند که نقش ایران در تأمین امنیت منطقه منحصر به فرد است و امروزه همگان میدانند که ایران اسلامی محور امنیت منطقه قلمداد میشود. رژیم جعلی صهیونیستی که برای جهان اسلام نقشههای بسیار شومی طراحی کرده بود با عبور موفقیت آمیز جمهوری اسلامی از چالش و تهدید جنگ تحمیلی و تأثیرگذاری بر جوامع اسلامی با خطر شکست روبهرو شد و تمامی اهداف نامشروع آن رژیم جعلی ناکام ماند و امروزه با امواج اسلام خواهی و خشم و نفرت عمومی روبهرو است.
دشمنان در جنگ تحمیلی تلاش کردند از رسیدن صدای جمهوری اسلامی به گوش مظلومان جلوگیری کنند، اما موفقیت جمهوری اسلامی در دفاع مقدس این حقیقت را برای جهانیان اثبات نموده که صدای حق جمهوری اسلامی به جهانیان منتقل شده است و ملت ایران نه تنها شکست ناپذیر بوده بلکه الهام بخش جهانیان است. یکی از محوری ترین دست آوردهای دفاع مقدس شکست طرحهای توسعه طلبانۀ دشمنان اسلام و انقلاب اسلامی بوده است. دفاع مقتدرانه ملت ایران در جنگ تحمیلی ضمن نمایش چهرۀ مظلومیت ملت ایران در افکار عمومی جهان و اثبات تسلیم ناپذیری ایران اسلامی، چهرۀ دشمنان این ملت به ویژه آمریکا را در افکار عمومی افشا کرد و توطئههای آنها را یکی پس از دیگری خنثی نمود.
دفاع مقدس ملت ایران در مقابله با جبهۀ کفر جهانی و نظام سلطه بینالمللی این واقعیت را به اثبات رساند که دولتهای سلطه گر با محوریت آمریکا با اسلام و مسلمانان در ابعاد گوناگون مخالف هستند و هر ملت و کشوری که بخواهد براساس آموزههای اسلام به حیات خود ادامه دهد مورد غضب و خشم و کینه نظام سلطه قرار دارد، در این راستا مسلمانان با الگوگیری از مقاومت و دفاع ملت ایران اسلامی هوشیار شده و با بازیابی بیداری اسلامی خیزشهایی را علیه استکبار جهانی شکل دادند.
هشت سال دفاع مقدس و فداکاری و پایداری ملت ایران در راه دفاع از مکتب و آموزههای دین و ناکامی و شکست دشمنان در این عرصه امواج اتحاد و حرکت جوامع اسلامی برای گرایش بیشتر به دین و تلاش عمومی برای حفاظت از اسلام را به راه انداخت و این حرکت عمومی متأثر از دفاع مقدس ۸ ساله ملت ایران در مقابل تهاجم نظام سلطه زمینههای لازم را برای اتحاد مسلمانان فراهم کرد. دفاع مقدس ملت ایران مظهر حماسه، معنویت و دین داری، آرمان خواهی، ایثار و از خود گذشتگی، ایستادگی و مقاومت بود و این ارزشها گنجینهای را شکل داد که از آن به عنوان فرهنگ مقاومت و ایثار یاد میشود، این فرهنگ در بردارندۀ فرهنگ خودباوری، اعتماد به نفس، رشد باورهای دینی و فضایل اخلاقی، فرهنگی، تکلیفگرایی برای دفاع، فرهنگ تحکیم وحدت، فرهنگ ترجیح منافع ملی و عمومی بر منافع شخصی و گروهی، فرهنگ اسلام خواهی، فرهنگ مبارزه با قدرتهای سلطهگر، فرهنگ ایثار و شهادت طلبی و … است. ایجاد و استمرار فرهنگ مقاومت در محیط ملی و فراملی زمینههای لازم را برای حفظ و استمرار انقلاب اسلامی فراهم میکند، زیرا وحدت کلمه، حفظ ارزشها و انگیزههای معنوی، حضور دائم مردم در صحنه، حفظ جمهوری اسلامی به عنوان امالقرای جهان اسلام، پایبندی به اسلام، استکبارستیزی، ایجاد امید در همگان، روحیه اعتماد به نفس و... متأثر از این فرهنگ از ابعاد شکل دهنده انقلاب اسلامی است.
دستاوردهای بی نظیری که دفاع مقدس ملت ایران در قالب فرهنگ جهادی و ایثار و مقاومت به یادگار گذاشت، ظرفیت توان افزای جاودانهای است که همواره و همیشه باید از آنها حراست نمود و در عرصههای گوناگون از آن بهرهگیری کرد.
اعتماد به نفس، رشد باورهای دینی، شکوفایی استعدادها و خلاقیتها، تضمین استقلال، تثبیت اقتدار، ایجاد الگوی مبارزاتی و … به عنوان محوری ترین دستاوردهای دفاع مقدس که در قالب و چارچوب و فرهنگ مقاومت امروز در اختیار ملت ایران است بایستهها و وظایفی را فرا روی این ملت قرار داده است که توجه به این بایستهها و وظایف عامل پیشرفت کشور و تحقق جبهۀ فراگیر مقاومت خواهد بود. ارزشهای دفاع مقدس که تجلی وضعیتهای ناشی از مجاهدتهای آحاد رزمندگان و فرماندهان دفاع مقدس و منبعث از ارزشهای دینی و میهنی و در چارچوب گفتمان انقلاب اسلامی است همواره نیرو زا و قدرت آفرین است. تبیین و ترویج ارزشهای متأثر از فرهنگ مقاومت عامل اصلی مقابله با تهدیدات و چالشهای فراروی انقلاب اسلامی است. با چالشهایی چون: تروریسم و افراط گرایی، دخالتهای آمریکا در منطقه، تلاش نظام سلطه و صهیونسیم بینالملل برای تضعیف اقتدار ایران اسلامی، تلاش سازمان یافته و هدفمند امپراتوری رسانهای برای تخریب و تحریف باورها و ارزشها و... که امروزه با تلاش همه جانبۀ دشمنان پیش روی ملت ایران قرار داده شده است را میتوان با تمسک به فرهنگ مقاومت و ایثار مقابله و خنثی کرد.
تحکیم همبستگی، شکوفاسازی استعدادها، ایستادگی، اراده و صبر، تمرکز بر الگوی دفاع مقدس از عوامل پیش برندهای است که ظرفیتهای لازم را برای موفقیت در عرصههای مختلف در اختیار ملت ایران میگذارد. آگاهی و شناخت توطئه دشمن، تقویت همبستگی، تأکید بر مشترکات دینی - میهنی و … که از ویژگیهای اساسی مدافعان ایران اسلامی در دفاع مقدس بود، امروزه نیز به عنوان عوامل پیش برنده در رویارویی ملت ایران با نظام سلطه مطرح است و این عوامل نیز باید با شناخت موقعیتها، فهم نیازها و حضور در لحظۀ مناسب و مورد نیاز همراه باشد. به علت اینکه ایران اسلامی امروزه کانون الهام بخش و محور حرکت تعالی بخش امت اسلامی است و حرکت توفندۀ این ملت توانسته است امت اسلامی را در جایگاه تعیین کنندهای قرار دهد و زمینههای لازم را برای تغییر هندسۀ قدرت به نفع ایران اسلامی و امت اسلامی فراهم کند قدرت مداران عالم برای حفظ قدرت خود و جلوگیری از تغییر در هندسه قدرت، همۀ توان خود را علیه امت اسلامی بسیج کردهاند. آنها بر تعارض گرایی، اختلاف انگیزی، ناامن سازی جوامع اسلامی و فشار حداکثری بر ملت ایران تمرکز کردهاند، به گونهای که باید گفت که شکل دادن به جنگ ایدهها و نبرد ارادهها از سیاست های مورد توجه دشمنان در شرایط کنونی است و در جنگ ایدهها عنصر و عامل اراده و مقاومت نقش تعیین کننده دارند و ارادههای کارآمد و انگیزه ساز از اعتقادات عالمانه و حکیمانه ناشی میشود و فرهنگ مقاومت برخاسته از دفاع مقدس منبع و منشأ تقویت کنندۀ اراده و انگیزهها است. دشمنان تلاش می کنند:
- جمهوری اسلامی از پیشرفت در عرصههای گوناگون صرف نظر کند.
- ایران اسلامی بپذیرد قدرت برتر در منطقه نباشد.
- نظام اسلامی از مقاومت اسلامی حمایت نکند.
- جمهوری اسلامی در هندسه قدرت منطقهای و جهانی نقش آفرینی نکند.
- ایران اسلامی در جهت تعادل قوا به نفع مسلمانان و مستضعفان حرکت نکند.
- تفکر و فرهنگ مقاومت در محیط منطقهای و جهانی ساری و جاری نباشد.
برپاداشتن یاد و خاطرۀ دوران استثنائی و مشعشع دفاع مقدس و حماسه آفرینان آن دوره طلایی از بایستهها و وظایف اساسی همگان است، رهبر معظم انقلاب اسلامی (مدظلهالعالی) در این راستا فرمودهاند: «به نظر من، ما پنجاه سال دیگر هم بایستی دربارۀ دفاع مقدس بنویسیم، بگوییم، توصیف کنیم، تشریح کنیم .»(۲۶/۳/۹۳)
در شرایط حساس کنونی و در هنگامۀ بحرانهای فزاینده جهانی و به صورت خاص تهاجم سازمان یافته فرهنگی دشمنان علیه بنیانهای فکری نسل جوان و تمرکز آنها برای زیر سؤال بردن فرهنگ درخشان دفاع مقدس و تلاش برای تحریف وقایع دوران دفاع مقدس علاوه بر تقویت داشتههای اعتقادی و معنوی، ترویج و گسترش فرهنگ دفاع مقدس و بهره گیری از آن گنجینههای تمام ناشدنی باید آیندۀ این نظام را در پرتو آن دوران مشعشع تاریخی تضمین کرد. سیاست، رویکرد و راهبرد محوری جمهوری اسلامی بر بازدارندگی، تقویت توان همه جانبه برای تقویت عمق راهبردی و مقابله با انواع تهدیدات احتمالی دشمنان غدار است و این نگرش اصولی در کنار ترویج فرهنگ مقاومت باید به نحو شایسته تقویت شود تا از مرزهای عقیده و ایمان حفاظت شده و موجبات اعتلای هر چه بیشتر انگارههای معرفتی اسلام ناب محمدی (ص) در گستره فرهنگ انقلاب اسلامی فراهم شود، در این شرایط که نه تنها دشمنان از پا ننشستهاند، بلکه همواره بر گستره و عمق دشمنی آنها افزوده میشود، اما به دلیل رشادتهای ملت ایران به ویژه در دوران دفاع مقدس از اثربخشی جنگ سخت و نظامی مأیوس شدهاند، زمینه و جبهۀ جنگ را تغییر دادهاند و در عرصههای اقتصادی، فرهنگی و… مشغول توطئه و جنگ هستند و ملت ایران همچنان چون سالهای دفاع مقدس با همت و تلاش قابل تقدیر و عزم راسخ و جهاد کبیر از کیان اعتقادات و فرهنگ غنی ایران اسلامی دفاع میکنند بیش از پیش نیاز است تا با بهره گیری از ظرفیتهای دفاع مقدس بر دشمنان غلبه کند.
اگرچه در مورد ارزش های دفاع و دستاوردهای ماندگار دفاع مقدس و بایستههای امروزین نکات گسترده و عمیقی وجود دارد، اما در این زمینه به گزارههای زیر بسنده میشود:
باید:
- به دفاع مقدس به عنوان یک ذخیرۀ فرهنگی و یک گنجینه تمام نشدنی توجه شود.
- ابعاد عبرتگیری از عدم پایبندی دشمن به تعهدات خود تبیین شود.
- به شرایط آمادگی و الزمات دفاع کارآمد توجه و ابعاد آن تبیین شود.
- روحیۀ دشمن ستیزی مردم در حال حاضر و آمادگی حضور آنان برای مقابله با دشمن در آینده تقویت شود.
- پیوند اقتدار و ابهت امروز نظام اسلامی در محیط ملی و فرا ملی با دفاع مقدس بیش از پیش تبیین شود.
- ضرورتها و الزامات استفاده از تجربههای دفاع مقدس بیش از پیش تبیین شود.
- به تأثیر برکات دفاع مقدس در برون رفت از تنگناهای بزرگ پرداخته شود.
- فعالیت و تلاش گستردۀ دشمنان برای به فراموشی سپردن دفاع مقدس تبیین و تشریح شود.
- به نقش نظام تعلیم و تربیت در ترویج فرهنگ دفاع مقدس بیش از پیش توجه شود.
- به این نکته توجه شود که دفاع مقدس رمز ماندگاری و جهان شمولی انقلاب اسلامی برای یافتن راههای عزت، کرامت و پیشرفت کشور به سمت قلههای اقتدار و منزلت جهانی قلمداد میشود.
- به مقاوم سازی ارادههای عمومی و توجه به قواعد آن عنایت شود.
باید توجه شود:
- نهادینه کردن ترویج فرهنگ دفاع مقدس نقش مهمی در موفقیتهای جامعه در عرصههای گوناگون دارد.
- الگوسازی از خالقان حماسه دفاع مقدس در راستای ترویج فرهنگ دفاع مقدس بسیار اهمیت دارد.
- مطالبهگری از مسئولان و متولیان در پایبندی و بازنشر فرهنگ دفاع مقدس از ضرورتها است.
- گسترش و تعمیق فرهنگ دفاع مقدس و نهادینه کردن ترویج این فرهنگ متعالی تضمین کننده استحکام پایههای انقلاب اسلامی و هویت ملی است.
- جلوگیری از تحریف و فراموشی فرهنگ دفاع مقدس وظیفهای همیشگی و همگانی است.
- بهره مندی عالمانه و هوشمند از تجارب و دست آوردهای دفاع مقدس نقش تعیین کنندهای در شکست دشمنان و مقدمهای برای فروپاشی رژیم صهیونیستی است.
- آگاه نمودن جامعه نسبت به توطئههای دشمنان و یادآوری تهدید آنها از ضرورتهای همیشگی است.
- تقویت حس مقاومت در برابر دشمنان و توطئههای آنها بسیار با اهمیت است.
- تقویت امید به آینده و رفع ابهامات در مسیر تحقق اهداف اهمیت بالایی دارد.
- تسری افق نگاه راهبردی در مقابله با سیاستها و راهبردهای دشمنان از ضرورتها است.
- ارتقا تاب آوری عمومی و مقاومت همه جانبه در مقابل اهداف دشمنان دارای اهمیت است.
- مقاوم سازی ارادهها بر مفاهیمی چون: ایمان به وعدههای الهی، تلاش مسئولانه، بهرهمندی از همۀ ظرفیتها و… تکیه دارد. که محوری ترین دست آوردهای فرهنگ مقاومت است که عمق راهبردی جمهوری اسلامی را شکل میدهد.
دفاع مقدس که از ماندگارترین حماسههای ملت دین مدار، فهیم، بصیر و انقلابی جمهوری اسلامی ایران محسوب میشود. دارای پیامدها و دستاوردهای ارزشمند و عظیمی در حوزههای اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، نظامی، امنیت و … بوده است.
هشت سال دفاع مقدس، باعث به وجود آمدن و نهادینه شدن مفاهیم ارزشمندی در تاریخ معاصر ایران اسلامی شده است که برای حفظ این ارزشها باید به بایستهها و راهبردهایی توجه کرد، در این راستا میتوان گفت که بر علما، نخبگان و صاحبنظران است تا با بررسی، شناخت، تبیین و تشریح و … این مفاهیم ارزشی، جهت حفظ و انتقال ارزشهای دفاع مقدس و فرهنگ ایثار و مقاومت به نسلهای آینده، با جدیت در برنامهریزی فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی کشور تمام توان خویش را به کار گیرند.
منبع تحلیل: دفتر مکتب و اندیشه دفاعی - امنیتی دانشگاه
توضیح: «گزارشات و تحلیلهای راهبردی ارائه شده از منابع معتبر داخلی و خارجی صرفاً برای آشنایی و تنویر افکار نخبگان و مدیران راهبردی کشور با تحلیلهای راهبردی روزآمد بوده و لزوماً منطبق با دیدگاهها و نظرات دانشگاه عالی دفاع ملی نمیباشد.»
نظر شما :