پیامدهای حذف دلار از معاملات بورسی چین

برنامۀ بلند مدت چین، دلار زدایی از مبادلات بین‌المللی خود است؛ اقدامی که اگر همراه با جایگزینی آن در معاملات بورسی در نظر گرفته شود، به معنایِ کاهش شدید تقاضا برای دلار خواهد بود. چین، نزدیک به ۴ هزار میلیارد دلار با جهان تجارت دارد و حجم تجارت آن با آمریکا نیز بیش از ۴۰۰ میلیارد دلار است. این حجم عظیم از سهم چین در تجارت جهانی نشان می‌دهد که تصمیم آن به دلار زدایی تدریجی از اقتصاد داخلی و بین‌المللی خود می‌تواند به تضعیف شدید موقعیت دلار در تجارت و اقتصاد جهانی بیانجامد. رویکرد تهاجمی ترامپ و پیشگامی او در راه‌اندازی جنگ تجاری با کشورهای مختلف، موجب شد تا کشورهای دیگری نیز از رویکرد چین استقبال کنند و به اتحادهای پولی دو یا چندجانبه یا دلار زدایی از تجارت بین‌المللی خود، گرایش پیدا کنند. اگرچه این گرایش و این حرکت تهاجمی چین به معنای افزایش شتاب در دلار زدایی از تجارت جهانی نیست؛ با این وجود، جایگاه انحصاری دلار به عنوان ارز اصلی و واسطۀ مبادله جهانی پیش فرض، به شدت، به چالش کشیده می‌شود.

افزون بر این، سیاست ارزی چین نیز سیاستی وابسته به شرایط است به طوری که در سابقۀ سیاست‌های ارزی این کشور، میخکوب کردن ارزش یوآن به دلار، کاهش ارزش یوآن و افزایش ارزش یوآن در برابر دلار نیز به چشم می‌خورد. برای نمونه در سال ۲۰۱۵، بانک خلق چین، ارزش یوآن در برابر دلار را کاهش داد تا صادرات این کشور به آمریکا را تقویت کند. در حالی که طی یک دهه، ارزش یوآن به صورتی با ثبات، مانده بود و با آهنگی مشخص، تقویت می‌شد تا اعتماد سرمایه‌گذاران را به ثبات ارزش آن، جلب کند. این سابقه و تجربه نشان می‌دهد که چین در انتخاب سیاست‌های تجاری و ارزی خود، افزون بر دید بلند مدت، روی مقتضای زمانی نیز تمرکز دارد و ممکن است پس از نیل به مقصود، رویکرد سیاستی خود را تغییر دهد اما رویکرد سیاست تجاری و ارزی بلند مدت آن، سبقت گرفتن از اقتصاد ایالات متحده و تبدیل شدن به اقتصاد مسلط جهان بر اساس چشم‌انداز ساخت چین ۲۰۲۵ است.

از این منظر، اقدام چین به دلار زدایی را باید به عنوان اقدامی مکمل سایر اقدامات و پروژه‌های بلند مدت آن از جمله پروژۀ جاده ابریشم در نظر گرفت که در مسیری همسو، تقاضای کشورهای عضو و کشورهای مقصد جاده برای یوآن را افزایش خواهد داد و یوآن را به ارزی مسلط در قلمروی این پروژه، تبدیل خواهد کرد. اینکه مجموعه رویکردِ تجاری و ارزی چین، بلوک‌بندی جدیدی را در جهان به وجود می‌آورد، اگر پاسخ مثبتی هم داشته باشد مشابه شرایط جنگ سرد شوروی سابق و ایالات متحده نخواهد بود. در واقع، فضای رقابت بین چین و آمریکا به سمت رقابت کارتل‌های ارزی می‌تواند پیش برود؛ کارتل‌های ارزی در آمریکای شمالی به رهبری ایالات متحده، اتحادیه اروپا به رهبری آلمان و فرانسه و آسیای میانه به علاوه روسیه و همچنین اغلب کشورهای آفریقایی و برخی از کشورهای آمریکای لاتین به رهبری چین به عنوان کشورهایی که بیشترشان به واسطۀ مدل تأمین مالی کالایی توسط چین، بیش از پیش در جبهۀ تقویت یوآن قرار گرفته‌اند.

اما عامل مهم دیگری که در این میدان بازی باید لحاظ شود، رمز ارزهای نوظهوری است که شرایطی متفاوت از ارزهای متعارف دارند. هرچند که چین توسعه ارز دیجیتالی E-RMB را دنبال می‌کند اما در این زمینه، هنوز رقابت مندی کمتری نسبت به رمز ارزهایی مانند بیت کوین دارد و پشتیبانی چهره‌های مشهوری مانند ایلان ماسک (مؤسس خودروسازی تسلا)، موضع چنین ارزهایی را بیشتر تقویت کرده است. با این وجود، جایگاه چین در تجارت جهانی این امکان را به چین می‌دهد تا ارزهای دیجیتالی با توان رقابتی بالا نیز داشته باشد.

منبع تحلیل: شورای راهبردی روابط خارجی

توضیح: «گزارشات و تحلیل‌های راهبردی ارائه شده از منابع معتبر داخلی و خارجی صرفاً برای آشنایی و تنویر افکار نخبگان و مدیران راهبردی کشور با تحلیل‌های راهبردی روزآمد بوده و لزوماً منطبق با دیدگاه‌ها و نظرات دانشگاه عالی دفاع ملی نمی‌باشد.»