ایران و الزامات نگاه به شرق

دکتر «رحمن قهرمان پور»، پژوهشگر ارشد مسائل بین‌الملل تأکید کرد: «این روندی است که در خیلی از مناطق جهان ازجمله مناطق پیرامونی ایران مشاهده می‌کنیم. حتی دولت‌هایی که با آمریکا روابط نزدیک دارند تلاش می‌کنند که نوع جدیدی از روابط را با چین تعریف کنند.» وی ادامه داد: «به تبع این مسئله، کشورها در تلاش هستند مناسبات خود را با کشورهای آسیایی نیز بازتعریف کنند، چراکه در کنار چین، کشورهایی مانند هند، ژاپن، استرالیا، مالزی، اندونزی و کرة جنوبی نیز از موقعیت خوبی برخوردار بوده و کشورهای مهمی هستند.»

دکتر قهرمان پور در این رابطه توضیح داد: «چین هم خودش در مقام یک دولت مهم است و هم در بزرگ‌ترین سازمان‌های اقتصادی ازجمله بلوک‌بندی جدیدی که تحت عنوان همکاری‌های جامع اقتصادی منطقه‌ای مطرح است حضور دارد. قرار است در این بلوک‌بندی، سالانه ۹۵۰ میلیارد دلار مبادلات تجاری بین کشورها صورت گیرد و غیبت هند در این بلوک‌بندی اقتصادی جدید به نفع چین است.» به گفتۀ این کارشناس، تحلیل برخی این است که چین ۶۰ درصد سود حاصل از این مبادلات تجاری را از آن خود خواهد کرد؛ بنابراین کشورها هم به دنبال نوعی بازتعریف روابطشان با چین هستند و هم به دنبال این هستند که در بلوک‌بندی‌های اقتصادی و احتمالاً سیاسی در آسیا حضور داشته باشند.

دکتر قهرمان پور به بررسی رویکرد ایران نسبت به این تحولات نیز پرداخت و تأکید کرد: «در چنین شرایطی برای جمهوری اسلامی ایران نیز این موضوع بسیار اهمیت دارد و راهبردی است و نباید تعلل شود.» به گفتۀ این کارشناس، نخستین قدمی که ایران باید بردارد ایجاد یک اجماع نظر داخلی در بین تصمیم‌گیران است تا بپذیرند که مسئلۀ چین یک مسئلۀ راهبردی است و دیگر نمی‌توان مانند ۲۰ سال گذشته به چین نگاه کرد. دکتر قهرمان پور در این رابطه به صحبت‌های اخیر «شی جین پینگ» در صدمین سالگرد تأسیس حزب کمونیست اشاره کرد و گفت: «صحبت‌های وی بیانگر آن بود که چین سیاست ظهور آهسته و صلح‌آمیز را به نوعی کنار گذاشته و عملاً اعلام می‌کند که قدرت اصلی در نظام بین‌الملل است.» این کارشناس معتقد است که در کنار ایجاد اجماع در بین تصمیم‌گیران، مسئلۀ افکار عمومی نیز بسیار اهمیت دارد و افکار عمومی هم باید با واقعیت‌های جدید نظام بین‌الملل به‌نوعی آشنا شود.

وی توضیح داد: «بعضاً در داخل ایران تصور عمومی این است که چین خیلی قدرت اقتصادی مهمی نیست که این تفکر با واقعیت‌های موجود تطابق ندارد و قاعدتاً افکار عمومی باید در این خصوص آگاه شود.» دکتر قهرمان پور همچنین ادامه داد: «مسئلۀ بعدی این است که ما یک راهبرد و نقشه راه مشخص و مورد اجماع در خصوص گسترش روابط با چین و یا برخورد با مسئله چین داشته باشیم و بتوانیم آن را طراحی و اجرا کنیم.» وی در رابطه با ضرورت عضویت ایران در سازمان‌ها یا پیمان‌های اقتصادی چون شانگهای و بریکس نیز گفت که عضویت در این سازمان‌ها یا پیمان‌ها ضروری است اما مسئله این است که ما با توجه به شرایطی که اکنون در آن قرار داریم شانس زیادی برای ورود به این قطب‌بندی‌های اقتصادی نداریم.

وی با اشاره به مشکلات متعددی که در این خصوص وجود دارد افزود: «بخشی از این مشکلات در رابطه با داخل ایران است اما بخش دیگر مربوط به خود آن کشورها است که قاعدتاً مایل نیستند کشوری که از نظر اقتصادی ضعیف‌تر است یا دچار اختلافات جدی با برخی بلوک‌های قدرت در دنیا است وارد آن سازمان‌ها شود؛ زیرا به‌زعم آن‌ها، کشوری که با آمریکا اختلاف دارد اگر وارد پیمان شانگهای شود ممکن است این اختلافات را داخل سازمان شانگهای یا بریکس بیاورد.» دکتر قهرمان پور در نهایت گفت: «بنابراین از یک‌سو در داخل زمینه‌های پیوستن به این سازمان‌ها فعلاً از نظر سیاسی، اقتصادی، فناوری و زیرساخت‌های حمل و نقل آماده نیست و از سوی دیگر آن کشورها نیز به دلیل وضعیت ایران در نظام بین‌الملل خیلی تمایلی به عضویت کشور ما نشان نمی‌دهند.»

منبع تحلیل: شورای راهبردی روابط خارجی

توضیح: «گزارشات و تحلیل‌های راهبردی ارائه شده از منابع معتبر داخلی و خارجی صرفاً برای آشنایی و تنویر افکار نخبگان و مدیران راهبردی کشور با تحلیل‌های راهبردی روزآمد بوده و لزوماً منطبق با دیدگاه‌ها و نظرات دانشگاه عالی دفاع ملی نمی‌باشد.»