برگزاری انتخابات پارلمانی در قطر و پیامدهای منطقه‌ای آن
برگزاری انتخابات پارلمانی در قطر و پیامدهای منطقه‌ای آن
قطر با برگزاری این انتخابات پارلمانی، دومین کشور عضو شورای همکاری خلیج‌فارس پس از کویت خواهد بود که از یک پارلمان کنترل شده برخوردار خواهد شد. کویت تنها کشور عضو شورای همکاری خلیج‌فارس است که از سال ۱۹۶۲ و پس از استقلال این کشور انتخابات برگزار می‌کند. هرچند امیران سابق کویت در طول نزدیک به ۶ دهۀ گذشته هشت بار پارلمان را منحل کرده‌اند. از طرف دیگر عربستان با شکل‌گیری پارلمان‌هایی مبتنی بر آرای عمومی مردم در کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس مخالف است و رفتارهای انتخاباتی را بدعتی مخالف سنت‌های قبیله‌ای می‌داند؛ اما به طور طبیعی انتخابات آیندۀ پارلمانی در قطر با اما و اگرهایی همراه است؛ زیرا شرایط سختی برای انتخاب‌کنندگان و انتخاب شوندگان پیش‌بینی شده که فرصت مشارکت حقیقی مردم را به شدت محدود می‌کند.
یکی از این شرایط که برای انتخاب‌کنندگان و انتخاب شوندگان قرار داده شده این است که باید اجداد آنان قبل از سال ۱۹۳۰ میلادی در قطر ساکن بوده باشند و این امر برخی قبایل مهم قطری مانند قبیلۀ تأثیرگذار «آل مره» را از مشارکت در انتخابات محروم می‌کند. قبیلۀ آل مره بخشی از امتداد قبایل نجد و حجاز است که چسبندگی زیادی به رژیم آل سعود دارد و عربستان از این قبیله به عنوان اهرم فشار علیه خاندان آل ثانی در قطر استفاده می‌کند.
دو کشور عربستان و قطر که عضو شورای همکاری خلیج‌فارس هستند طی چند دهۀ گذشته سیاست‌های کاملاً غیر همسو دارند و حتی عربستان در سال ۲۰۱۷ با تشکیل ائتلافی عربی علیه قطر، این کشور را تحریم کرد. عربستان تلاش کرده تا در چارچوب شورای همکاری خلیج‌فارس و اتحادیۀ عرب، قطر را وادار به دنباله‌روی از سیاست‌های ریاض کند؛ اما قطر که خود را یک کشور تأثیرگذار عربی می‌داند سیاست‌هایی در تقابل با عربستان اتخاذ کرد. عربستان و امارات از هم‌اکنون در حال تحریک افراد تأثیرگذار این قبیله (قبیلۀ آل مره) هستند تا مانع برگزاری انتخابات پارلمانی در قطر شوند و یا حداقل هزینۀ سیاسی این انتخابات را به‌شدت افزایش دهند. قبیلۀ آل مره از سال ۱۹۵۰ و در دوران حاکمیت ملک عبدالعزیز آل سعود، پادشاه وقت عربستان برای تغییر ساختار جمعیتی قطر به این کشور مهاجرت کرد و به عنوان اهرم فشار علیه خاندان آل ثانی عمل می‌کند؛ لذا قطر در طول سال‌های اخیر برای تقابل با نفوذ عربستان، دو راهبرد اساسی را در دستور کار قرار داد؛ نخست تأسیس شبکۀ الجزیره بود که در اول نوامبر ۱۹۹۶ به فرمان شیخ حمد بن خلیفه آل ثانی؛ امیر سابق قطر با هدف به ظاهر گردش آزاد اطلاعات اما در واقع برای جریان‌سازی و تقابل با عربستان، امارات و بحرین تأسیس شد. تأسیس این شبکه یک انقلاب در حوزۀ اطلاع‌رسانی جهان عرب تلقی می‌شود؛ زیرا تا قبل از آن، رسانه‌های عربی صرفاً در انحصار دولت‌ها قرار داشتند.
موضوع دوم برگزاری انتخابات قریب‌الوقوع پارلمانی است که به شدت رهبران کشورهای عربستان، امارات و بحرین را دچار تشویش و نگرانی کرده است. شکل‌گیری یک پارلمان برخاسته از رأی مردم، آن هم در یک کشور قبیله‌ای مانند قطر سقف مطالبات مردمی در سایر کشورهای حوزۀ خلیج‌فارس را هم افزایش خواهد داد. بر اساس قانون انتخابات برای هر منطقه یک نماینده انتخاب خواهد شد که تعداد نمایندگان ۳۰ نفر و امیر قطر ۱۵ نفر دیگر را شخصاً انتخاب خواهد کرد که این ۱۵ نفر از حق وتو در پارلمان آینده برخوردار خواهند بود. قطر دو و نیم میلیون جمعیت دارد که تنها ۵۰۰ هزار نفر از آنان شهروندان حقیقی تلقی می‌شوند و سایرین مهاجر هستند و حق شرکت در انتخابات پارلمان آینده را ندارند. از سوی دیگر در سال ۲۰۲۲ قطر میزبان بازی‌های جام جهانی خواهد بود و به طور طبیعی امیر جوان قطر قصد دارد در آستانه این مسابقات یک نمایش دموکراسی از رهگذار اجرای انتخابات پارلمانی برگزار کند. طبیعی است عربستان، امارات و بحرین که از مقولۀ تمرین دموکراسی عقب مانده‌اند از هم‌اکنون درصدد تخریب روند انتخابات در قطر بر‌آمده‌اند و قبیلۀ آل مره وهابی مذهب را که ستون پنجم عربستان تلقی می‌شود تحریک می‌کنند تا در فرصت مناسب دست به آشوب بزند.
منبع تحلیل: شورای راهبردی روابط خارجی
توضیح: «گزارشات و تحلیل‌های راهبردی ارائه شده از منابع معتبر داخلی و خارجی صرفاً برای آشنایی و تنویر افکار نخبگان و مدیران راهبردی کشور با تحلیل‌های راهبردی روزآمد بوده و لزوماً منطبق با دیدگاه‌ها و نظرات دانشگاه عالی دفاع ملی نمی‌باشد.»
نظر شما :