دلایل افزایش هزینه‌های نظامی جهان و آینده آن
بر اساس تازه‌ترین گزارش مؤسسه تحقیقات صلح بین‌المللی استکهلم [۱]، موسوم به سیپری [۲] هزینه‌های نظامی در جهان در سال ۲۰۱۹ (سال ۱۳۹۸) نسبت به سال ۲۰۱۸، حدود ۳.۶ درصد افزایش یافته است که بیشترین افزایشِ سالانه از سال ۲۰۱۰ (سال ۱۳۸۹) تاکنون است. هزینه‌های نظامی در سال ۲۰۱۹ میلادی به ۱۹۱۷ میلیارد دلار رسیده است.
پنج کشور که بیشترین هزینه نظامی را در سال ۲۰۱۹ داشته‌اند و ۶۲ درصد کل هزینه نظامی جهانی را به خود اختصاص داده‌اند شامل ایالات متحده آمریکا، چین، هند، روسیه و عربستان سعودی می‌شوند. روند افزایش خریدهایِ نظامی در دنیا طی سال ۲۰۱۹ به چند دلیل مربوط می‌شود؛ یک دلیل آن به فشارهایی که «دونالد ترامپ»، رئیس‌جمهور تروریست آمریکا به کشورهای حوزه خلیج‌فارس وارد می‌کند مربوط می‌شود، زیرا ترامپ به دنبال آن است که بخشی از پول‌ها و درآمدهایِ نفتی آن‌ها را کسر کند؛ یعنی کشورهایی که از آمریکا سلاح خریده‌اند بعضاً این سلاح‌ها حتی از حد نیازشان نیز بیشتر است و با تهدیدات، اجبار و تلفن‌هایِ مکرر ترامپ این سلاح‌ها را خریده‌اند. این مسئله در رابطه با عربستان، امارات و قطر خیلی بارز است.
البته اگر خریدهای تسلیحاتی برخی کشورها نسبت به سال‌های قبل افزایش یافته بدین مفهوم نیست که ما شاهد دورنمای جنگ‌طلبی یا افزایشِ میزان جنگ بین دولت‌‌ها یا کشورها خواهیم بود. بلکه برخی از این خریدها واقعی نیست و بر اساس فشار با هدفِ کسب درآمد بیشتر از سوی ترامپ است. مسئله دیگر به رقابت بین چین و آمریکا مربوط می‌شود؛ چینی‌ها اگر در دوره رؤسای جمهور پیشین آمریکا مانند «باراک اوباما» و «جورج بوش» پسر تصور می‌کردند که با سکوت و محافظه‌کاری می‌توانند تا حدودی آمریکایی‌ها را آرام کنند تا آن‌ها نیز از فشارهایشان بکاهند و از رقابت با چین با هدفِ کنار زدن این کشور دست بکشند، اکنون در دوره ترامپ متوجه شده‌اند که مبارزه آمریکا با چین یک مبارزه جدی و تمام نشدنی است. لذا چینی‌ها به این فکر افتادند که هم از نظرِ سیاست خارجی در سطح نظامِ بین‌الملل به مقابله با آمریکا برخیزند و به دنبال دوستانی برای خود باشند و هم خود را از لحاظِ نظامی تقویت کنند.
درواقع، با رفتارهایی که تاکنون رئیس‌جمهور آمریکا از خود نشان داده چینی‌ها دریافته‌اند که شاید آمریکا در دریایِ جنوبی چین مزاحمت‌هایی برای این کشور ایجاد کند و آن‌ها نیز ناچار شوند که عکس‌العمل‌هایی از خود نشان دهند.
مسئله دیگر نیز به پایین آمدن قیمت نفت مربوط می‌شود؛ در این رابطه بعضی از کشورها مانند روسیه که ازجمله فروشنده‌های اصلی سلاح است همیشه تلاش کرده که وقتی درآمدهای نفتی یا گازی‌اش کاهش می‌یابد کشورهای دیگر را به خرید سلاح ترغیب کند. طی سال‌های اخیر شاهد آن بودیم که روسیه نیز به نوعی وارد صحنه غرب آسیا شده و تلاش دارد که به کشورهای غرب آسیا حتی کشورهایی که سلاح‌هایشان را پیش‌تر از اروپا و آمریکا خریداری می‌کردند سلاح‌های بیشتری بفروشد. در همین راستا است که روسیه آخرین سلاح موشکی خود شامل S-300 و S-400 را در اختیار کشورهای غرب آسیا قرار داد و حتی ترکیه که یکی از اعضایِ ناتو است از روسیه S-400 خریداری کرد. چون قیمت این سلاح‌ها بالا است به دنبالِ آن ما شاهد افزایش نرخ هزینه‌های نظامی در جهان هستیم.
در خصوص آینده تحولات جهان با توجه به اوضاع فعلی نیز می‌توان گفت که اگر همین روند ادامه پیدا کند ترکیه و یا چین که روابطشان با آمریکا تیره شده احتمالاً مایل هستند که همچنان سلاح خریداری کنند؛ اما مسئله اینجاست که درآمد کشورها هم برای خریدار سلاح و هم فروشنده سلاح پایین آمده است. در واقع فروشندگان سلاح که با فروشِ سلاح درآمدزایی می‌کردند اکنون با وجود ویروس کرونا و پایین آمدن قیمت نفت دچار ضرر و زیان‌های بسیاری شده‌اند. در مقابل نیز خریداران سلاح مانند ترکیه و یا عربستان نیز دچار ضربه شده‌اند و توان مالی کافی را ندارند که از درآمدهایِ نفتی‌شان سلاح‌های گسترده خریداری کنند. در این میان شاید چین با توجه به تشدید خصومت‌هایش با آمریکا بیش از گذشته احساس خطر می‌کند و به همین دلیل نیز مایل است بیش از گذشته سلاح بخرد. هند نیز در رقابت با چین تلاش کرده که در سال‌هایِ اخیر سلاح‌های بیشتری خریداری و فنّاوریِ تولید سلاح را تهیه کند. به نظر می‌رسد که در سال‌های پیش‌رو هند و چین به روند خرید سلاح ادامه دهند اما کشورهایی مانند ترکیه، عربستان و یا برخی کشورهای اروپایی که اقتصادشان به دلیل شیوعِ کرونا ضربه خورده است مجبور هستند که با شرایط جدید مدارا کرده و نسبت به فشارهای آمریکا برای خرید تسلیحات در چند ماه آخر باقی‌مانده تا انتخابات ریاست جمهوری این کشور بی‌توجه باشند.
منبع تحلیل: شورای راهبردی روابط خارجی
توضیح:
«گزارشات و تحلیل‌های راهبردی ارائه شده از منابع معتبر داخلی و خارجی صرفاً برای آشنایی و تنویر افکار نخبگان و مدیران راهبردی کشور با تحلیل‌های راهبردی روزآمد بوده و لزوماً منطبق با دیدگاه‌ها و نظرات دانشگاه عالی دفاع ملی نمی‌باشد.»
نظر شما :