پیامدهای راهبردی عضویت سوئد و فنلاند در ناتو

مهدی شاپوری عضو هیئت‌علمی پژوهشکده مطالعات راهبردی با اشاره به اخبار منتشر شده مبنی بر اینکه فنلاند و سوئد در تابستان به ناتو خواهند پیوست، اظهار داشت: این دو کشور حتی در دوران جنگ سرد نیز حاضر نشده بودند به ناتو و هیچیک از اتحادهای دوران جنگ سرد بپیوندند و در رقابت‌های میان شرق و غرب حالت بی‌طرفی داشتند. در شرایط فعلی، تصمیم آن‌ها برای عضویت در ناتو، راهبردی و دارای پیامدهای جهانی است.

تقویت قدرت ناتو و فراگیرترشدن آن

وی با بیان اینکه عضویت این دو کشور، باعث تقویت قدرت ناتو و فراگیرترشدن آن خواهد شد، گفت: با اینکه فنلاند جمعیت و بودجه نظامی زیادی ندارد، اما از ارتش مدرنی برخوردار است. ارتش کوچک فنلاند در جنگ زمستانی ۱۹۳۹ به‌تنهایی و سپس همراه با آلمان در جنگ علیه شوروی در جریان جنگ جهانی دوم، شکست‌های متعددی به ارتش بزرگ شوروی تحمیل کرد. سوئد نیز ارتش مدرن و زیرساخت صنعتی- فنّاورانه نظامی مطلوبی دارد. تحت تأثیر تحولات اوکراین، در سال‏های اخیر نگرانی این دو کشور از تهدید روسیه تشدید‌شده و این در رشد سریع هزینه‌های نظامی آن‌ها نمود پیدا کرده است.

شاپوری ادامه داد: پس از شروع جنگ اوکراین، فنلاند بودجه نظامی خود را از ۳ به ۵ میلیارد دلار و سوئد از ۵ به ۷ میلیارد دلار افزایش داد. ضمن اینکه استقرار نیروی نظامی در جزیرۀ گوتلند در قلب دریای بالتیک از سوی سوئد، هم‌زمان با استقرار ارتش روسیه در مرزهای اوکراین در سال گذشته و ارسال کمک‌های نظامی به اوکراین از سوی فنلاند و سوئد، نشانه‏‌های بارزی از نگرانی آن‌ها در مورد تهدید روسیه هستند.

این کارشناس مسائل بین‌الملل، افزود: سوئد و فنلاند در حال قدرتمندتر کردن ارتش‌های خود هستند. برای نمونه، فنلاند قراردادی برای خرید ۶۴ فروند هواپیمای اف -۳۵ از آمریکا امضا کرده است.

جدی شدن چالش‌های امنیتی و نظامی میان روسیه و اروپا

شاپوری فراگیرشدن ناتو تا شمال اروپا را دارای پیامدهای منفی برای روسیه عنوان کرد و ادامه داد: فنلاند قبل از شکل‌گیری اتحاد شوروی بخشی از روسیه تزاری بود و در سال ۱۹۱۷ مستقل شد. در میان کشورهای اروپایی، فنلاند طولانی‌ترین مرز را با روسیه دارد. پیوستن این کشور به ناتو ازلحاظ نظامی و امنیتی برای روسیه تهدید جدی به شمار خواهد رفت. به همین دلیل روسیه هشدار داده درصورتی‌که این اتفاق بیفتد، این کشور ممکن است سلاح‌های هسته‌ای و موشک‌های مافوق صوت خود را در کالینینگراد، سرزمین روسیه در کنار دریای بالتیک، مستقر کند؛ بنابراین، با عضویت سوئد و فنلاند در ناتو، چالش‌های امنیتی میان اروپا و روسیه جدی‌تر خواهد شد.

تقویت ناتو و غرب در برابر روسیه و چین

شاپوری بابیان اینکه نظامی‏‌ترشدن حوزه بالتیک به تنش‌های بیشتر میان روسیه و ناتو منجر خواهد شد، این تحولات را باعث تقویت ناتو و غرب در برابر روسیه دانست و گفت: پیامدهای این تحولات در سطح بین‌المللی، متوجه رقبای غرب خواهد شد. به نظر می‌رسد ناتو وارد چالش با چین نیز خواهد شد؛ همان‌طور که برخی کشورهای اروپایی مانند بریتانیا، فرانسه و آلمان وارد این مسیر شده‌اند.

این کارشناس مسائل بین‌الملل به مواضع انتقادی اخیر چین علیه ناتو اشاره و اضافه کرد: علاوه بر روسیه، چین گسترش ناتو را تهدیدی برای خود تلقی می‌کند و در نبردی که روسیه با غرب و ناتو دارد، درحد امکان از روسیه پشتیبانی می‏کند. بااین‌حال، چین به لحاظ اقتصادی و تجاری، وابستگی بالایی به غرب و متحدانش دارد و ازاین‌جهت آسیب‌‏پذیر است. نیمی از تجارت چین با اروپا و آمریکا انجام می‌شود و بخش بزرگ دیگری از آن نیز با متحدان و شرکای غرب است.

وی ادامه داد: چین در وضعیت سختی قرار دارد و دست بازی در برابر غرب ندارد. به همین دلیل، مواضعش در حد کنش‌های گفتاری باقی‌مانده است و انتظار نمی‏‌رود در کوتاه‌‏مدت تغییر مهمی در این مورد اتفاق بیفتد. درعین‌حال، توانمندی نظامی چین نیز در حدی نیست که وارد هماوردی جدی با ناتو و غرب شود.

تقابل درازمدت غرب و شرق

این عضو هیئت‌علمی پژوهشکده مطالعات راهبردی بابیان اینکه در دوره جنگ سرد تقابل شرق و غرب مبتنی بر تقابل دو ایدئولوژی بود، گفت: در دوران فعلی همان تقابل به شیوه دیگری در حال شکل‏‌گیری است و این همان به‌اصطلاح تقابلی است که از آن با عنوان تقابل میان دموکراسی و اقتدارگرایی نام برده می‏شود. به نظر می‌رسد این تقابل درازمدت خواهد بود و همان‌طور که بایدن مدتی پیش در لهستان عنوان کرد، ممکن است برای دهه‌ها ادامه یابد.

وی با بیان اینکه گسترش و تقویت ناتو، صف‌بندی‌های جدید در نظام بین‏‌الملل را روشن‌تر خواهد کرد، افزود: در جنگ اوکراین، پیش‌بینی‌‏ها بر این بود که کی یف و بخش شرقی اوکراین به‌سرعت سقوط کند، اما اراده اوکراین با برخورداری از حمایت غرب، روسیه را به دردسر انداخت و شاهد عقب‌نشینی آن از مناطق شمالی اوکراین بودیم. این موضوع برای روسیه به‌عنوان یک قدرت بزرگ نظامی که بیشتر توانمندی‏‌هایش در حوزه نظامی است، ناکامی بزرگی محسوب می‌شود.

شاپوری تأکید کرد: سرنوشت این جنگ و سرانجام تلاش‏های روسیه برای رسیدن به اهدافش در این جنگ، در وضعیت نظام بین‌الملل تأثیر زیادی خواهد داشت. اگر روسیه وارد جنگی فرسایشی در شرق اوکراین شود و خسارات زیادی ازنظر سیاسی، نظامی و اقتصادی ببیند، موقعیتش در نظام بین‌‏الملل تضعیف خواهد شد. تضعیف قدرت و جایگاه روسیه در نظام بین‏‌الملل احتمالاً بر موقعیت چین نیز تأثیر منفی خواهد گذاشت.

منبع تحلیل: شورای راهبردی روابط خارجی

توضیح: «گزارشات و تحلیل‌های راهبردی ارائه شده از منابع معتبر داخلی و خارجی صرفاً برای آشنایی و تنویر افکار نخبگان و مدیران راهبردی کشور با تحلیل‌های راهبردی روزآمد بوده و لزوماً منطبق با دیدگاه‌ها و نظرات دانشگاه عالی دفاع ملی نمی‌باشد.»