آثار چندوجهی تحریم‌ها علیه روسیه و چالش‌های پیش روی اروپا

کاظم شریف کاظمی تحلیلگر مسائل اروپا در گفتگو یی با اشاره به بسته‌های متعدد تحریمی اروپا علیه روسیه پس از جنگ اوکراین خاطرنشان کرد: از یک‌سو تحریم کنندگان، این تحریم‌ها را برای بازگشت ثبات و تنبیه کشور متجاوز ضروری می‌دانند و از سوی دیگر روسیه نیز آن‌ها را به ادامه اقدامات تحریک‌کننده قبلی که منجر به چنین شرایطی شد متهم می‌کند. در شرایطی که این تحریم‌ها نتیجه مورد انتظار تحریم کنندگان در ظاهر را که توقف جنگ و تجاوز بوده، در پی نداشته، آثار مستقیمی نیز بر تحریم‌کنندگان داشته است.

وی با یادآوری اینکه تاکنون پنج دور تحریم از سوی اتحادیه اروپا علیه روسیه اعمال‌شده و دور ششم آن‌که شامل تحریم نفت و گاز روسیه همراه بانک‌های جدیدی از این کشور می‌شود در مرحله مذاکره است، گفت: کشورهای اروپایی تفاوت نظرهای زیادی درباره امنیت خود و تامین انرژی از روسیه دارند. در دور جدید تحریم‌ها بلغارستان، مجارستان، اسلواکی و جمهوری چک نگرانی‌های جدی دارند، اما لهستان و کشورهای بالتیک خواستار فشار حداکثری بر روسیه برای پایان یافتن جنگ هستند. گرچه آن‌ها تاکنون با اتفاق‌نظر تحریم‌ها را اعمال کرده‌اند، اما مذاکرات چالشی در خصوص تحریم انرژی ادامه دارد.

شریف کاظمی افزود: روسیه نیز با تدریجی شدن تحریم، تلاش دارد از یک‌سو اقتصاد خود را با شرایط تحریمی وفق دهد و از سوی دیگر شرکای جدیدی در عرصه بین‌المللی پیدا کند. این نوع رفتار، پدیده جدیدی در روابط خارجی روسیه است. تاکنون تحریم‌های بانکی، مالی و پولی بیشترین اثر را بر اقتصاد روسیه داشته است.

وی بابیان اینکه خروج شرکت‌های مهم بین‌المللی و سرمایه‌گذاران و حتی خروج سرمایه از روسیه می‌تواند اثرات بسیار وخیمی بر اقتصاد این کشور داشته باشد، یادآور شد: افزایش فشار بر مردم روسیه که در چند سال اخیر به رفاه نسبی عادت کرده بودند، می‌تواند ظرفیت اعتراض‌های ضد جنگی را علیه پوتین و حکومت وی افزایش دهد. ضمن اینکه با توجه به حضور گرایش‌های متفاوت سیاسی و هویتی در روسیه ازجمله گرایش‌های غرب‌گرا، همچون نسل اول سیاستمداران بعد از فروپاشی شوروی، شرایط را در بلندمدت برای مسکو شکننده می‌کند.

این تحلیلگر مسائل اروپا، بسته شدن آسمان کشورهای اروپایی برای پروازهای روسی، توقف فعالیت شرکت‌های بزرگ حمل‌ونقلی مختلف همچون مرسک، ام. اس. سی . (MSC) ، بوئینگ و ایرباس را دارای اثرات کوتاه‌مدت شدید بر روسیه دانست که با تداوم این تحریم‌ها این آثار ادامه می‌یابد و گفت: این موارد علاوه بر اختلال در روند روابط اقتصاد خارجی روسیه، به اعتبار این کشور نیز ضربه وارد می‌کند و هزینه‌های آن را بالا می‌برد.

شریف کاظمی با اشاره به کاهش شدید ارزش روبل در برابر ارزهای خارجی با اجرای بسته‌های اولیه تحریمی تصریح کرد: با این شرایط دولت نرخ بهره را تا سقف ۲۰ درصد افزایش داد، خروج ارز را ممنوع اعلام کرد و صادرکنندگان مجبور شدند تا ۸۰ درصد ارز خود را تحویل سیستم بانکی بدهند و روبل خریداری کنند. گرچه تاکنون روسیه در این تحریم‌ها، به‌نوعی همراهی کشورهای مهمی همچون چین، اندونزی، هند، برزیل و آفریقای جنوبی را که با تحریم‌ها موافقت نکرده‌اند، با خود داشته و به‌واسطه آن از شدت اثر تحریم‌ها کاسته است، اما تداوم آن چندان تضمین شده نیست.

وی به افزایش هزینه‌های روسیه برای مقابله با تحریم‌ها و کاهش اثرات آن‌ها پرداخت و گفت: روسیه مجبور به پرداخت هزینه برای مقابله با تحریم‌ها است تا بتواند همکاری‌های خود را ادامه دهد، بنابراین ناچار است صادراتش را با تخفیف ویژه و بی‌سابقه دنبال کند و همه این موارد برای روسیه هزینه محسوب می‌شود که در بلندمدت می‌تواند جبران‌ناپذیر باشد.

شریف کاظمی با تشریح پیامدهای تحریم‌ها علیه روسیه بر کشورهای آسیایی و آفریقا و همچنین اروپا، اضافه کرد: این تحریم‌ها از یک‌سو بر تامین و قیمت مواد غذایی تاثیرگذارده و از سوی دیگر امنیت و هزینه انرژی در جهان به‌ویژه در اروپا را به‌شدت متأثر کرده است. تاکنون نیز افزایش شدید تورم در بسیاری از کشورهای اروپایی، افزایش شدید قیمت انرژی، درخطر افتادن امنیت انرژی و فشار مهاجران بر کشورهای اروپایی ازجمله آسیب‌های اولیه به کشورهای اروپایی بوده است.

وی با تأکید بر اینکه درگذر زمان، فشار این موارد برکشورهای اروپایی بیشتر خواهد شد، افزود: بسیاری از مقامات کشورهای اروپایی برآورد کرده بودند که تعداد قابل‌توجهی از مهاجران، میهمان‌خانه‌های شهروندان خواهند بود، اما در برخی کشورها حتی ۱۰ درصد این برآورد هم محقق نشد و مشکلات ناشی از گرانی هزینه زندگی و چالش مهاجران به‌مرور افزایش خواهد یافت. این شرایط همان شلیک بی‌صدا به کشورهای اروپایی خواهد بود که به نظر می‌رسد روسیه نیز به آن دل‌بسته است.

این کارشناس مسائل اروپا اظهار داشت: خروج شرکت‌های بزرگ اروپایی از بازار درحال‌توسعه روسیه، ضررهایی برای این کشورها نیز در پی خواهد داشت که باید به نحوی جبران شود. برای نمونه، شرکت‌های لیزینگ هواپیمایی ایرلند بازار روسیه را تحریم کردند و روسیه نیز در پاسخ حدود ۴۰۰ هواپیمای تحت اجاره تحت توافق لیزینگ را در اختیار پروازهای ملی قرارداد که ضرری بالغ‌بر ۱۰ میلیارد دلار برای شرکت‌های اروپایی به‌ویژه ایرلند در پی داشت. تحریم روسیه موارد این‌چنینی فراوان و قابل‌توجهی برای اروپا داشته است.

این کارشناس مسائل اروپا افزود: به علت ابعاد انسانی جنگ، صداهای افراطی ضد روسی در اروپا قوی‌تر شده و کشورهای میانه‌رو همچون آلمان و ایتالیا نیز برای متهم نشدن به طرفداری از روسیه و سیاست‌های جنگ‌طلبانه آن، چندان نتوانسته‌اند نقش سنتی خود را ایفا کنند. حتی نشانه‌هایی وجود دارد که برخی جریان‌های معتدل، خواهان شکست مطلق و کامل روسیه نیستند و تنها خواهان حفظ تمامیت ارضی اوکراین هستند، چراکه در این صورت ریشه تنش برای سال‌ها و دهه‌ها باقی خواهد ماند و حتی زمینه‌ساز جنگی دیگر خواهد شد، همانند آنچه برای آلمان شکست‌خورده در جنگ اول جهانی رخ داد و شرایط اجتماعی و سیاسی را برای جنگ دوم جهانی مهیا کرد.

منبع تحلیل: شورای راهبردی روابط خارجی

توضیح: «گزارشات و تحلیل‌های راهبردی ارائه شده از منابع معتبر داخلی و خارجی صرفاً برای آشنایی و تنویر افکار نخبگان و مدیران راهبردی کشور با تحلیل‌های راهبردی روزآمد بوده و لزوماً منطبق با دیدگاه‌ها و نظرات دانشگاه عالی دفاع ملی نمی‌باشد.»